Düzce Üniversitesi CERN’de: Kuantum teknolojileri için iş birliği

• 2025-03-14 11:24:06

Düzce Üniversitesi, dünyanın en önemli bilimsel araştırma merkezlerinden biri olan Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi (CERN) bünyesinde yer alan DRD5 - Kuantum Algılama Dedektör Ar-Ge İşbirliği’ne üye oldu.

Düzce Üniversitesi’nin Ar-Ge ekibinin bu iş birliğine katılım ve üyeliği için CERN’deki ilk iş birliği ve Yönetim Kurulu Toplantısında sunduğu Ar-Ge önerisi, CERN DRD5 İş Birliği Yönetim Kurulu’nda oy birliğiyle kabul edildi ve Düzce Üniversitesi’nin üyeliği resmi olarak onaylandı. CERN DRD5 İş Birliği Yönetim Kurulu’nda Düzce Üniversitesi’ni Mühendislik Fakültesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Kadir Saygın temsil edecek.

Düzce Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyeleri Doç. Dr. Kadir Saygın ve Doç. Dr. Erdem Elibol’un yönetiminde yürütülecek Ar-Ge çalışmalarına, Düzce Üniversitesi Kimya Bölümü’nden Prof. Dr. Emine Tekin, ODTÜ Fizik Bölümü’nden Prof. Dr. A. Murat Güler ve Yozgat Bozok Üniversitesi Fizik Bölümü’nden Dr. Öğr. Üyesi Metin Yalvaç katkı sağlayacak. Çalışmalarda ayrıca Öğr. Gör. Dr. Tuna Demirci, Arş. Gör. E. Eda Takgil ve Dr. öğrencisi A. Badreddin Musatat da görev alacak.

Düzce Üniversitesi’nde ve CERN laboratuvarlarında yapılacak Ar-Ge çalışmaları kapsamında, Düzce Üniversitesi Ar-Ge ekibi tarafından nano ölçekli çeşitli boyut ve bileşenlere sahip kuantum noktaların üretilmesi ve optimizasyonu, alt detektör sistemlerine uygulama yöntemlerinin test ve analizleri, kuantum algılayıcı olarak kalorimetre modüllerinin tasarım ve geliştirilmesi, çeşitli yarıiletken iz sürücü alt detektörleri ve sintilatörlere kuantum algılamanın uygulanması, CERN’de ışınım testleri, veri alınması ve analizlerinin gerçekleştirilmesi, nano-ölçek kuantum malzemeleri kapsayan dedektör benzetim ve modellemelerinin yapılması hedefleniyor.

Düzce Üniversitesi Ar-Ge ekibi tarafından kuantum algılama yetkinliğine sahip çeşitli alt detektörlerinin geliştirilmesiyle birlikte; parçacık konum, zaman ve enerji ölçümlerinin daha hassas yapılabilmesi ve en küçük parçacık etkileşim olayına duyarlılığın artırılmasıyla dedektör işlevselliklerinin geliştirilmesi amaçlanıyor. Düzce Üniversitesi Kuantum Algılama Ar-Ge ekibinin CERN’de yapacağı yeni ve uygulanabilir çalışmaların, zaman içerisinde ülkemizdeki üniversite-sanayi (savunma, havacılık ve uzay sanayileri gibi) ekosistemine aktarılması, yüksek profilli doktora öğrencisi ve doktoralı araştırmacıların yetiştirilmesi, Düzce Üniversitesi’nin eğitim-öğretim faaliyetlerine katkılar sunması ve ülkemiz kuantum teknolojilerine dayalı Ar-Ge ekonomisi için ticarileştirilebilir ürünlerin üretilmesi süreçlerine katkılar sağlanması bekleniyor.

CERN ve DRD5 İş Birliği Hakkında

1954 yılında Fransa-İsviçre sınırında kurulan ve günümüzde uluslararası bilimsel araştırma iş birliklerinin merkezi haline gelen CERN’e 23 Avrupa ülkesi, tam üye statüsünde bulunuyor. Türkiye ise CERN’e 2015 yılında ortak üyelik statüsü kazandı. CERN’de yapılan deneylerin öncelikli amacı, maddeyi oluşturan parçacıkların özelliklerini ve etkileşimlerini araştırmak ve bu araştırmaları mümkün kılan hem hızlandırıcı hem de dedektör ileri teknolojilerin geliştirilmesini sağlamaktır. CERN’de bulunan Büyük Hadron Çarpıştırıcısı (LHC) kompleksi, dünyanın en büyük parçacık hızlandırıcısı olmakla birlikte ATLAS, CMS ve LHCb gibi proton-proton çarpışma verilerini kaydeden büyük ölçekli deneylere ev sahipliği yapıyor. Dünyadan binlerce fizikçi ve mühendisin görev yaptığı CERN, yüksek-enerji parçacık fiziği deneysel çalışmalarını temel odağına almış olsa da; nükleer fizik çalışma konularından karşı madde araştırmalarına, çeşitli ışınım test çalışmalarından nötrino fiziği deneylerine, kozmik ışınların olası etkilerinin araştırılmasından mühendislik ve malzeme bilimlerine, hızlandırıcı ve dedektör teknolojilerinin geliştirilmesinden kuantum algılama ve teknolojilerinin geliştirilmesine kadar çok yoğun bir araştırma programına sahip. 

Geleceğin Hızlandırıcıları için Avrupa Komitesi’nin (European Committee for Future Accelerators- ECFA) 2021 yılında yayımladığı detektör Ar-Ge yol haritasında teşvik edilen kuantum algılama ve kuantum teknolojilerin yüksek-enerji parçacık fiziği dedektörlerine uygulanmasını sağlamak amacıyla CERN’de bu alanda çalışmalar başladı. ECFA’nın 2021 yılı raporu temel alınarak CERN tarafından 2023 yılı başında, kuantum algılama ve ortaya çıkan teknolojilerin odağıyla yeni bir dedektör Ar-Ge iş birliği, DRD5 – Kuantum Algılama Dedektör Ar-Ge İş Birliği adıyla kurulması önerilmişti. 2024 yılında CERN Araştırma Kurulu tarafından DRD5 Ar-Ge İş Birliği’nin kurulması onayladı ve bu iş birliği çalışmalarına yine aynı yılda başlandı. DRD5 İş Birliği’nin halen dünyanın önde gelen üniversite ve araştırma merkezlerinden oluşan 112 adet üye enstitüsü bulunmakta olup bu enstitüler aktif olarak çalışmalarına DRD5 çatısı altında devam ediyor.

Düzce Üniversitesi’nin CERN’deki Üyeliği Kuantum Teknolojilerinin Sanayiye Entegrasyonunu Destekleyecek

Düzce Üniversitesi’nin CERN’deki bu üyeliği, Türkiye’nin bilimsel kapasitesini uluslararası platformda daha görünür hale getirecek ve kuantum teknolojilerinin sanayiye entegrasyonunu destekleyecek. Özellikle kuantum malzemelerin üretimi ve uygulamaları, kromatik kalorimetre sistemlerinin geliştirilmesi ve test edilmesi, kuantum algılamanın farklı dedektör alt sistemlerine uygulanması, yüksek enerji parçacık fiziği deneylerinde daha hassas veri elde edilmesi, Türkiye’de kuantum bilgi ve teknolojilerinin üniversite-sanayi iş birliklerine aktarılması, yüksek profilli doktora öğrencileri ve doktoralı araştırmacılar yetiştirilmesi, kuantum teknolojilerine dayalı Ar-Ge projelerinin ticarileştirilmesi gibi alanlarda önemli katkılar sağlaması hedefleniyor.